Genius Soul Whispers

Χθες ήταν η Παγκόσμια μέρα κατά του Ρατσισμού και γυρνούσαν πολύ έντονα μέσα μου οι σκέψεις που αφορούν το πως γεννιέται ο ρατσισμός και είμαι σίγουρη πλέον πως γεννιέται μέσα στην οικογένεια. Δεν μπορεί ένα παιδί που έχει μεγαλώσει σε ένα σπίτι αποδοχής της διαφορετικότητας να γίνει ρατσιστής. Απλά δεν μπορεί. Πώς μπορούν λοιπόν από εκεί και πέρα οι γονείς να δημιουργήσουν τις βάσεις μέσα στο σπίτι τους, ώστε ο ρατσισμός, όχι απλά να μην υπάρχει, αλλά να χλευάζεται όπου  διακρίνεται;

Σε αυτό το ερώτημα είχαμε πάντα πολύτιμο σύμμαχο την Συμβουλευτική Ψυχοθεραπεύτρια Ιωάννα Θεοδωρακοπούλου, η οποία μας καθοδήγησε στα μονοπάτια της αντιμετώπισης του ρατσισμού. Με μεγάλη χαρά δημοσιεύουμε τις κατευθύνσεις της! 

Ενα συχνό ερώτημα των γονέων αφορά το πώς θα πρέπει να μιλήσουν στα παιδιά τους ώστε να τα βοηθήσουν να αποδεχτούν τη διαφορετικότητα. Σε μια χώρα πολλών εθνικοτήτων, με τα παιδιά να συμφοιτούν με παιδιά διαφορετικής καταγωγής, ο ρατσισμός, - μια αντίληψη που διακρίνει τους ανθρώπους σε μη-ίσους- μπορεί να έχει μεγάλες προεκτάσεις. Μπορεί να αφορά το χρώμα, την εθνικότητα, το φύλο ή την σεξουαλική ταυτότητα αλλά και τη θρησκεία, και σίγουρα δεν είναι γονιδιακό κληρονόμημα. Είναι καλό να τονισθεί ότι δεν είναι κάτι έμφυτο. Οι μελέτες που έχουμε μέχρι σήμερα λένε ότι ο ρατσισμός στηρίζει την τάση μας να εντάσσουμε τους ανθρώπους σε ομάδες. Προφανώς μια επίκτητη πεποίθηση και άρα μπορούμε να καλλιεργήσουμε μια πιο ανοιχτή στάση απέναντι στη διαφορετικότητα από τα πρώτα χρόνια της παιδικής ηλικίας.

Οι γονείς δεν είναι απαραίτητο να κρατήσουν μια επιθετική στάση απέναντι σε ανθρώπους που διαφέρουν από τους ίδιους για να βάλουν το σπόρο, καθώς οι περισσότεροι εξ` αυτών επιθυμούν να μάθουν στα παιδιά τους ότι το γεγονός ότι υπάρχουν άνθρωποι με διαφορετική καταγωγή, χαρακτηριστικά ή πεποιθήσεις, δεν σημαίνει ότι αυτομάτως κάποιος είναι ανώτερος και κάποιος κατώτερος. Δυστυχώς όμως δεν αντιλαμβάνονται την βαρύτητα των συζητήσεων που πρέπει να γίνουν με τα παιδιά τους ακόμα και από πολύ μικρές ηλικίες, για να το καταφέρουν. Αν δεν γίνει από νωρίς, δεν θα προλάβουν συμπεριφορές που θα παραδειγματιστούν από το περιβάλλον στο οποίο κινούνται (ανθρώπων με τους οποίους έρχονται σε επαφή πέραν των γονέων και της οικογένειάς τους), συχνά αντίθετες από αυτές που θα επιθυμούσαν οι γονείς.

ʼρα το ερώτημα είναι τί μπορούν να κάνουν για να μην καλλιεργήσουν τον ρατσισμό.

Όταν γεννιόμαστε δεν ερχόμαστε με κάποια γνώση σχετικά με τον κόσμο. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι από την ηλικία των 3 μηνών, τα μωρά έχουν την ικανότητα να αναγνωρίσουν πρόσωπα, συμπεριφορές αλλά και χρώματα. Θέλει προσοχή πώς τους μιλάμε για να μην τα τρομάξουμε αλλά αντιθέτως να τα βοηθήσουμε να αφομοιώσουν όσα τους λέμε. Ξεκινώντας από την συμπεριφορά μας και τις αποφάσεις μας. Ανέκδοτα και ρατσιστικά σχόλια μπορούν να αποτελέσουν κίνητρο για να κατηγοριοποιήσουν ανθρώπους. Οπότε οι ταμπέλες πχ σε τουρίστες, εργαζόμενους ή και στους ανθρώπους στα φανάρια, δεν καλλιεργούν τον σεβασμό αλλά τα ωθούν μη-συνειδητά στον ρατσισμό.

Εξίσου σημαντικό ρόλο παίζει και το κλίμα που έχουμε διαμορφώσει στο σπίτι όπου και εξοικειώνεται με τέτοια ζητήματα. Καλά παραδείγματα μπορεί να αποτελέσουν ένα βιβλίο, κάποια ταινία ή και παιχνίδια που αφορούν θέματα διαφορετικότητας. Και φυσικά βοηθάει να τα ενθαρρύνουμε να κάνουν παρέα με κάποιο άλλο παιδί διαφορετικής εθνικότητας, χρώματος αλλά και ενδιαφερόντων.

Στις ηλικίες 3-4 ετών, αυξάνει η περιέργειά τους και παρατηρούν τον κόσμο, σχολιάζοντας αυθόρμητα οτιδήποτε βλέπουν έξω. Η ανταπόκρισή μας στα σχόλιά τους είναι ωφέλιμη ιδίως αν αφορούν διαφορετικότητα («ο κύριος είναι σκούρος και η κυρία χοντρή»). Δεν βοηθάει να τους απαγορεύσετε απλά να μιλάνε με αυτό τον τρόπο αλλά να τους εξηγήσετε ότι όπως όλοι οι άνθρωποι σκεφτόμαστε, νοιώθουμε και φερόμαστε διαφορετικά έτσι διαφέρουμε και σε εξωτερικά χαρακτηριστικά αλλά όλοι έχουμε τα ίδια δικαιώματα.  Έτσι μαθαίνουν ότι ο καθένας μας είναι μοναδικός και διαφορετικός, ενώ την ίδια στιγμή μοιάζουμε σε κάποιους τομείς. Από τα 5 έτη ηλικίας κι έπειτα, αρχίζουν να κάνουν συνδέσεις θετικών χαρακτηριστικών με ανθρώπους που τους μοιάζουν, υποβιβάζοντας ανθρώπους που φαίνονται διαφορετικοί. Αυτό μπορεί να περιοριστεί αν δώσουμε προσοχή στην συμπεριφορά τους ιδιαιτέρως αν αποκαλύπτουν προκατάληψη προς άλλους ανθρώπους. Θα βοηθήσει να εξηγήσουμε ότι όλοι έχουμε καλά και λιγότερο καλά χαρακτηριστικά αλλά αυτό δεν μας κάνει ανώτερους ή κατώτερους.

Στις σχολικές ηλικίες, μπορεί να δεχθούμε ερωτήσεις για κάποιο άλλο παιδάκι σχετικά με το χρώμα του δέρματός του, το σχήμα των ματιών του και άλλα. Θα ωφελήσει να εστιάσουμε στις ομοιότητες, εξηγώντας τον λόγο της διαφορετικότητας των χαρακτηριστικών μιλώντας για άλλους πολιτισμούς και κουλτούρες ωθώντας τα να μάθουν για την ιστορία των άλλων λαών. Και όσο πιο μεγάλο είναι το παιδί ηλικιακά, τόσο πιο ικανό είναι να κατανοήσει ότι ο σχολιασμός και η υπόδειξη της διαφορετικότητας μπορεί να προκαλέσει συναισθήματα άβολα, και να οδηγηθεί σε απομόνωση.

Αυτές οι συζητήσεις βάζουν τα θεμέλια ώστε το παιδί να αποδεχτεί και να σεβαστεί τις διαφορές και τις ομοιότητες. Καθώς ωριμάζουν τα παιδιά, οι απαντήσεις στα ερωτήματά τους θα γίνονται όλο και πιο πολύπλοκες. Αυτές είναι στιγμές από τις οποίες θα μάθετε τί μπορεί να κατανοήσει το παιδί σας ή τί προσπαθεί να κατανοήσει περί του ρατσισμού. 

Στην εφηβεία, γίνονται ανεξάρτητα και αποκτούν τις δικές τους ιδέες για τον κόσμο. Οι επιρροές τους σχετικά με τον ρατσισμό είναι σαφώς το οικογενειακό περιβάλλον αλλά πλέον και το σχολείο, τα ΜΜΕ, και οι δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν. Είναι από τις ιδανικότερες περιόδους για ουσιαστικές συζητήσεις μαζί τους ιδίως για θέματα ισότητας των ανθρώπων. Αν δείξετε ενδιαφέρον για την άποψή τους,  θα σας μιλήσουν περισσότερο για τις αντιλήψεις τους. Είναι μια καλή ευκαιρία μέσα από τέτοιες στιγμές να τα ωθήσετε στον εθελοντισμό αλλά και σε ταξίδια, σε εκμάθηση ξένων γλωσσών και τη δημιουργία γνωριμιών με ανθρώπους από άλλες περιοχές και χώρες. Αν εξαιρέσουμε την περίοδο που διανύουμε η οποία σύντομα θα τελειώσει, είμαστε τυχεροί γιατί ζούμε σε μια χώρα που τα διεθνή φεστιβαλ ανθίζουν. Είναι μια καλή ευκαιρία να τα επισκεφθούν κι έτσι να πλησιάσουν ξένους που ζουν στη χώρα μας και να μάθουν τα φαγητά και τα έθιμά τους.

Θα κλείσω επισημαίνοντας την αξία της Ιστορίας. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι που δεν έχουν διδαχθεί ιστορία, παρασύρονται με μεγαλύτερη ευκολία σε ακραίες ιδεολογίες χωρίς να έχουν επίγνωση των επιπτώσεων στην ανθρωπότητα. Μιλήστε τους για την ιστορία των Ελλήνων μεταναστών, τους εμφυλίους, το δουλεμπόριο, τις συνέπειες του ναζισμού, κλπ.

Είναι άκρως σημαντικό όμως όπως προείπα πρώτα οι γονείς και οι μεγαλύτεροι να αναγνωρίσουμε τις δικές μας προκαταλήψεις, φόβους αλλά και πράγματα που οι ίδιοι αποκρύπτουμε από τον εαυτό μας,  ώστε να συμφιλιωθούμε με αυτά και να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι. Η κατανόηση των συναισθημάτων των ανθρώπων αλλά και της συμπεριφοράς τους προς τους άλλους που δεν ανήκουν στη δική τους ομάδα, μπορεί να βοηθήσει τις κοινωνίες να αναρρώσουν μετά την τραγωδία, όπως και να αποτρέψουν μελλοντικές. Το θέμα δεν είναι να μην έχουμε προκαταλήψεις αλλά ο τρόπος που θα κινηθούμε ώστε να τις αποδεχτούμε και να μάθουμε μέσα από τη διάδραση μας με τους άλλους να τις ελέγχουμε.