Θέατρο & Ταινίες

Όταν διάβασα ότι οι Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη ανεβαίνουν φέτος στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» ήμουν σίγουρη ότι θα πήγαινα αμέσως να το δω αφού η κλασική μου παιδεία μου έχει προσφέρει απλόχερα αυτήν την ‘επαγγελματική διαστροφή’ να θεωρώ υποχρέωση μου να τσεκάρω καθετί που έχει να κάνει με αρχαία λογοτεχνία, ποίηση ή δραματουργία. Βέβαια, το συγκεκριμένο έργο θεωρείται παιδικό και είναι πολύ πιο σύγχρονο, γραμμένο από τον σκηνοθέτη, ηθοποιό, συγγραφέα και ποιητή Δημήτρη Ποταμίτη, που υπήρξε πρωτοπόρος στο θέατρο για παιδιά μαζί με την Ξένια Καλογεροπούλου και αναζητούσε νέα έργα, νέους τρόπους έκφρασης και νέους δημιουργούς συνεχώς. Οι Ιστορίες του Παππού Αριστοφάνη ανέβηκαν για πρώτη φορά το 1978 στην παιδική σκηνή του «Θεάτρου Ερευνας» και κατέκτησαν τις καρδιές μικρών και μεγάλων. Αγγίζει 4 έργα του Αριστοφάνη, την Ειρήνη, τους Αχαρνής, τον Πλούτο και τις Ορνιθες που είναι πάντα επίκαιρα, αν και όλα τα έργα του Αριστοφάνη πιστεύω ότι είναι πάντα τα πιο επίκαιρα αφού όπως έχει πει και ο Αντώνης Καφετζόπουλος, «δεν είναι ο Αριστοφάνης πάντα επίκαιρος, εμείς είμαστε πάντα οι ίδιοι μα…ες εδώ και 2.500 χρόνια». Και όντως, σε ιστορίες που σε πρώτο πλάνο βρίσκονται οι ανθρώπινες αξίες, το ήθος και ο χαρακτήρας, δεν αλλάζει τίποτα ευτυχώς ή –ακόμα περισσότερο- δυστυχώς.

Το πολύ καλό με αυτήν την παράσταση σίγουρα είναι ότι θα γελάσουν οι γονείς! Είπαμε, να πάμε ένα παιδικό θέατρο να δουν τα παιδιά μας και όλα αυτά, αλλά να μην περάσεις και εσύ λίγο καλά; Το καλό σε σχέση με τα παιδιά είναι ότι τα μεγαλύτερα θα γελάσουν και αυτά ενώ τα πιο ευαίσθητα θα προβληματιστούν. Θα πρέπει βέβαια να έχει προηγηθεί λίγη κουβέντα στο σπίτι ή στο σχολείο σε σχέση με την συγκεκριμένη θεματολογία, για να μπορέσουν τα παιδιά να παρακολουθήσουν με ενδιαφέρον και να βγάζουν νόημα ή να αντιλαμβάνονται όλες αυτές τις αξίες που περνούν με μεγάλη μαεστρία μέσα από το σενάριο.

Στα λίγο πιο επιφανειακά, ακόμα και τα παιδιά που είναι μικρότερα ή λιγότερο πρόθυμα να ασχοληθούν με τα βαθειά νοήματα του έργου θα περάσουν ευχάριστα την ώρα τους αφού τα αστεία των διαλόγων αλλά και η πολύ καλή ερμηνεία όλων των ηθοποιών, με ηγέτες τους Μέμο Μπεγνή και Νίκο Ορφανό που δίνουν ρέστα στους ρόλους τους και ξεσηκώνουν το πλήθος των θεατών, κρατάνε ζωντανό το ενδιαφέρον σου θέλεις δεν θέλεις. Ακόμα και η μουσική του Γιάννη Ζουγανέλη και οι χορογραφίες της Αρετής Μώκαλη βοηθούν πολύ προς αυτήν την κατεύθυνση, όπως και τα πολύ καλά σκηνοθετημένα βίντεο που «ντύνουν» την παράσταση. Λίγη προσοχή στις εικόνες που προβάλλονται για τον πόλεμο, γιατί όσο προσεγμένα επιλεγμένες και αν είναι μπορεί να αγριέψουν τα μικρότερα παιδιά οπότε καλό θα ήταν να προετοιμαστούν πάλι από το σπίτι σε σχέση με το τι προκαλεί ο πόλεμος στα παιδιά χωρών που βρίσκονται στη δίνη του ενώ παρά το γεγονός ότι η βωμολοχία αποφεύγεται μαεστρικά καθ’ όλη την διάρκεια της παράστασης, κάποια στιγμή κάποιες συγκεκριμένες λέξεις μπορεί να εγείρουν ερωτήματα στα παιδιά σας. Εμένα με ρώτησε ο μεγάλος μου γιος τι θα πει η μοναδική «βρισιά» που ακούσαμε στο έργο, το ‘τσογλάνι’. Βέβαια, ιστορικά το τσογλάνι προέρχεται από την τουρκική λέξη iç oğlanı < iç- («εσωτερικός», του εσωτερικού παλατιού-σχολείου) + oğlan («παιδί»). Στα τουρκικά, “çoğlan” είναι ο «υπηρέτης». Στην τουρκοκρατία το τσογλάνι ήταν το ελληνόπουλο, από καλή οικογένεια, που υπηρετούσε τους Τούρκους σουλτάνους, αφού είχε πέσει θύμα παιδομαζώματος. Υπηρέτης, αλλά όχι δούλος. Τα πιο ικανά τσογλάνια μάλιστα τα έστελναν για να λάβουν ειδική εκπαίδευση σε παλάτια της Αδριανούπολης, του Γαλατά και της Προύσας. Όσοι αρίστευαν, επέστρεφαν στο παλάτι του σουλτάνου και έπαιρναν πολιτικά και στρατιωτικά αξιώματα, έφταναν να γίνουν από προσωπικοί ακόλουθοι του σουλτάνου μέχρι πασάδες και μπέηδες. Με τα χρόνια, το ‘τσογλάνι’ έφτασε, παρωχημένα, να σημαίνει τον νεαρό βοηθό του καφετζή ενώ μεταφορικά συνοδεύει την εικόνα ατόμου νεαρής ηλικίας πάντα, αλλά πλέον, κακής διαγωγής, παλιόπαιδο, δίχως ευγένεια.

Αν λοιπόν το μικρό παιδί σας αναρωτηθεί για τη σημασία της λέξης μπορείτε να του την εξηγήσετε ενώ αν τα πιο μεγάλα σας παιδιά δεν γνωρίζουν την ετυμηγορία της και την ξέρουν μόνο ως βρισιά, επίσης μπορείτε να τους εξηγήσετε την κανονική σημασία της. Πάντα τους αρέσει να μαθαίνουν πράγματα και ειδικά όταν τα μαθαίνουν από τους γονείς τους τους αρέσει περισσότερο. 

Οσο για την ροή της παράστασης, αυτή χωρίζεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο παρουσιάζονται τα έργα «Η Ειρήνη» και οι «Αχαρνείς», τα οποία αναφέρονται στην «ειρήνη» και τον «πόλεμο», θέματα επίκαιρα και καθοριστικά για τον κόσμο μας. Στην «Ειρήνη» ο καλοκάγαθος Τρυγαίος προσπαθεί να απελευθερώσει την Ειρήνη από τη σπηλιά, όπου την έχει φυλακίσει ο Πόλεμος, ενώ στους «Αχαρνείς» ο ειρηνόφιλος Δικαιόπολις δίνει μάχη ενάντια στον πολεμοχαρή στρατηγό Λάμαχο. Στο δεύτερο μέρος, παρουσιάζεται «Ο Πλούτος», όπου ο Αριστοφάνης παραδίδει μαθήματα πολιτικής οικονομίας, καθώς ο ομώνυμος ήρωας είναι τυφλός και δεν βλέπει πού δίνει τα αγαθά του, με αποτέλεσμα να χαρίζει πλούτη στους κακούς. Όμως, όταν ξαναβρίσκει το φως του, γίνεται δίκαιος, κάνοντας μόνο τους καλούς να πλουτίσουν. Τέλος, παρουσιάζονται οι «Όρνιθες», όπου δύο Αθηναίοι, ο Ευελπίδης και ο Πεισθέταιρος, απογοητευμένοι από τη ζωή της πόλης, ψάχνουν έναν ήσυχο τόπο και έτσι πηγαίνουν στη χώρα των πουλιών και ιδρύουν μαζί μ’ αυτά μια φανταστική πολιτεία, την Ουρανούπολη, μια κοινωνία ελεύθερη, δίκαιη, με φαντασία, ανοιχτή για όλους στο όνειρο και τις ευκαιρίες.

Ο μικρός δεν κατάλαβε πολλά πράγματα, πιο πολύ ξυπνούσε το βλέμμα του με τα χορευτικά και τα αστεία των πρωταγωνιστών, όμως ο μεγάλος που γενικά είναι αρκετά πολεμοχαρής, είτε ως σουπερήρωας είτε ως αστυνόμος είτε ως αρχηγός οποιασδήποτε ομάδας μου ζήτησε τελειώνοντας το έργο να πετάξω όλα του τα όπλα και τα σπαθιά από το σπίτι! Είμαι σίγουρη ότι αν το κάνω θα γίνει πόλεμος όντως, αλλά και μόνο που το σκέφτηκε, και μόνο που κατάλαβε έστω για λίγο την αξία της Ειρήνης και έφυγε πιο σοφός και πιο ώριμος από εκεί εμένα μου αρκεί. Και μακάρι όταν μεγαλώσει λίγο να καταλαβαίνει τον Αριστοφάνη και όλα τα νοήματα των έργων του, γιατί αυτό θα σημαίνει ότι θα ξέρει να διαβάζει τους ανθρώπους και να διαχειρίζεται τις αδυναμίες τους. Και αυτό θα αποτελεί δική του, εσωτερική, δύναμη.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ:
Απόδοση κειμένου – σκηνοθεσία: Νανά Νικολάου
Μουσική: Γιάννης Ζουγανέλης
Σκηνικά – κοστούμια: Μανόλης Παντελιδάκης
Χορογραφίες: Αρετή Μώκαλη
Video art: Αντώνης Δελαπόρτας
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαργαρίτα Σολδάτου
Πρωταγωνιστούν: Μέμος Μπεγνής, Νίκος Ορφανός
& Γιάννης Στεφόπουλος, ʼγγελος Μπούρας, Κώστας Τερζάκης, Πελαγία Αγγελίδου, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Ίρις Πανταζάρα, Θοδωρής Ανθόπουλος, Δανάη Σδούγκου, Κλεάνθης Βαρσαμούλης, Χρήστος Ντόβας, Δήμητρα Βήττα.